ΖΩΜΙΝΘΟΣ
Δέκα χλμ. από τα Ανώγεια σε υψόμετρο 1300 μ. είναι η ονομαστή πηγή Ζώμινθος με πλούσιο νερό και αποτελεί την κυριότερη πηγή για τα Ανώγεια.
Η Ζώμινθος είναι σημαντικός αρχαιολογικός χώρος, ένας ακμαίος μινωικός οικισμός (1900-1400 π.Χ.) που βρίσκεται στον ορεινό όγκο του Ψηλορείτη στην Κρήτη.
Η Ζώμινθος ανασκάπτεται τα τελευταία 5 χρόνια από τον αρχαιολόγο Γιάννη Σακελλαράκη, και σύμφωνα με τον ίδιο, η ανασκαφή προβλέπεται να διαρκέσει πολλά χρόνια ακόμα και να φέρει στο φως σπουδαία ευρήματα που θα εμπλουτίσουν σημαντικά τη γνώση μας για τον μινωικό κόσμο.
Η Ζώμινθος βρίσκεται στην οροσειρά της Ίδης, στο όρος Ψηλορείτη στο κέντρο της Κρήτης. Δεσπόζει στο ομώνυμο οροπέδιο της Ζωμίνθου σε υψόμετρο 1187μ., 7.5 χλμ. δυτικά από τα Ανώγεια στο δρόμο προς το οροπέδιο της Νίδας.
Στα μινωικά χρόνια από τη Ζώμινθο περνούσε ο ιερός δρόμος που ξεκινούσε από το ανάκτορο της Κνωσού και κατέληγε στο ιερό σπήλαιο Ιδαίο Αντρο.
Η Ζώμινθος είναι μία σπουδαία ανακάλυψη του κ. Γιάννη Σακελλαράκη, που οδηγήθηκε εκεί, ακολουθώντας το αλάθητο ένστικτο ενός έμπειρου αρχαιολόγου με πλούσιο ανασκαφικό έργο στο ιστορικό του, όταν άκουσε από έναν ντόπιο το τοπωνύμιο Ζώμινθος.
Το καλοκαίρι του 1982 ο καθηγητής Αρχαιολογίας Γιάννης Σακελλαράκης με τη σύντροφο του στις ανασκαφές και στη ζωή Έφη Σαπουνά Σακελλαράκη ξεκίνησαν μια συστηματική ανασκαφή στο Ιδαίο Αντρο, το ιερό σπήλαιο του Ψηλορείτη, λίγα χιλιόμετρα απόσταση από τη Ζώμινθο.
Εκεί για πρώτη φορά άκουσε το όνομα Ζώμινθος από ένα βοσκό που του εξηγούσε πού έβοσκε τα ζώα του. Η κατάληξη –ινθος δηλώνει ότι το όνομα Ζώμινθος είναι προελληνικό κάτι που δεν άφησε αδιάφορο τον ανήσυχο αρχαιολόγο, που κατάλαβε αμέσως ότι είχε κάνει μία σημαντική ανακάλυψη.
Το ίδιο καλοκαίρι (31 Αυγούστου 1982) επισκέφτηκε την περιοχή, όπου με το έμπειρο μάτι του μπόρεσε να διαγνώσει ότι όντως η Ζώμινθος είναι ένας χώρος που δεν αγγίχτηκε από τον άνθρωπο τα τελευταία 1500 χρόνια και κρύβει σπουδαίες πληροφορίες για το απώτερο μινωικό παρελθόν.
Οι πρώτες ανασκαφές στη Ζώμινθο αν και μικρής κλίμακας έγιναν από το 1983 μέχρι το 1990 από τον Γιάννη και την Εφη Σακελλαράκη.
Το 2004 η ανασκαφή ξεκίνησε ξανά και συνεχίζεται αδιάκοπα μέχρι σήμερα. Η ανασκαφή έχει ενταχθεί σε 5ετές πρόγραμμα επιστημονικής έρευνας υπό την αιγίδα της Αρχαιολογικής Εταιρίας και του Ινστιτούτου κλασικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Χαιδελβέργης, πάντα με την ενεργή βοήθεια του Δήμου Ανωγείων.
Επικεφαλής της ανασκαφής είναι ο Γιάννης Σακελλαράκης και συνεργάτες του ο καθηγητής προϊστορικής αρχαιολογίας του πανεπιστημίου Χαιδελβέργης Διαμαντής Παναγιωτόπουλος και η επίτιμη έφορος αρχαιοτήτων Έφη Σαπουνά Σακελλαράκη.
Ο επικεφαλής των ανασκαφών έχει μελετήσει ένα σχέδιο εκπόνησης εργασιών με τις πιο επιστημονικές και σύγχρονες μεθόδους, ώστε η ανασκαφή να γίνει σωστά ακόμα κι αν χρειαστούν πολλά χρόνια για να ολοκληρωθεί.
Στο επιτελείο της ανασκαφής στη Ζώμινθο εργάζονται επιστήμονες από διαφορετικές χώρες (Ελλάδα, Γερμανία, Ουγγαρία, Βρετανία) που εξειδικεύονται σε διάφορους τομείς. Αρχαιολόγοι, τοπογράφοι, παλαιογεωγράφοι, αρχαιοζωολόγοι και αρχαιοβοτανολόγοι συνεργάζονται με σκοπό να μελετηθεί η Ζώμινθος όχι μόνο αρχαιολογικά αλλά και σε ό,τι αφορά το περιβάλλον (φυτά και ζώα), όπως επίσης και τη γεωλογική εξέλιξη της περιοχής. Το αποτέλεσμα αυτής της έρευνας θα δώσει πλήρη εικόνα της μινωικής φύσης στη Ζώμινθο.
Στη Ζώμινθο υπάρχει ένα νεοανακτορικό (περίπου 1600 π.Χ.) κτιριακό συγκρότημα με έντονα στοιχεία ανακτορικής αρχιτεκτονικής και μέγεθος τεράστιο για την εποχή του.
Πρόκειται προφανώς για το διοικητικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής, που καταστράφηκε μαζί με τον γύρω οικισμό περίπου στα 1.400 π.Χ. από μεγάλο σεισμό και δεν ξανακατοικήθηκε από τότε.
Το κεντρικό κτίριο, με ανακτορικό προσανατολισμό Βορρά- Νότο, καλύπτει μία έκταση περίπου 1600 τμ. και δεσπόζει στη δυτική πλαγιά του λόφου ελέγχοντας ολόκληρο το οροπέδιο.
Διαθέτει επιβλητικές οδοντοτές προσόψεις χτισμένες από μεγάλα κομμάτια επεξεργασμένης ντόπιας πέτρας και οι τοίχοι του που σώζονται σε ύψος μέχρι και 3μ. ήταν επιχρισμένοι με πηλό για μόνωση και ήταν διακοσμημένοι με τοιχογραφίες.
Αυτό το κτίριο με τα πολλά δωμάτια είχε τουλάχιστον 2 με 3 ορόφους που με τον σεισμό (περίπου 1400π.Χ.) ισοπεδώθηκαν και σήμερα βλέπουμε μόνο το ισόγειο.
Στα βορειοδυτικό τμήμα του κεντρικού κτιρίου βρέθηκε εργαστήρι με κλίβανο και περισσότερα από 150 πήλινα αντικείμενα καθημερινής χρήσης.
Στην Ζώμινθο βρέθηκαν επίσης πολλά σημαντικά αντικείμενα χρηστικά και τελετουργικά από πολύτιμα και σπάνια υλικά, όπως η ορεία κρύσταλλος που οι Μινωίτες πίστευαν ότι είχε μαγικές ιδιότητες.
Η προσεγμένη ισχυρή κατασκευή των κτιρίων στη Ζώμινθο, όπως επίσης και τα σπουδαία ευρήματα από την ανασκαφή (ίχνη από τοιχογραφίες, λεπτεπίλεπτα ζωγραφισμένα αγγεία από πολύτιμα υλικά, κοσμήματα και πλήθος άλλων ευρημάτων) υποδηλώνουν μία μινωική πολιτεία, δηλαδή ένα βιοτεχνικό, θρησκευτικό και διοικητικό κέντρο με υψηλή αισθητική, χτισμένη σε στρατηγικό σημείο για τον έλεγχο της περιοχής, ιδιαίτερα οργανωμένη και απόλυτα προσαρμοσμένη στις αντίξοες συνθήκες των Κρητικών βουνών.
Να σημειωθεί ότι το μεγάλο υψόμετρο (1100 μέτρα περίπου) με τα χιόνια και το κρύο το χειμώνα δεν αποτέλεσε τροχοπέδη για την μόνιμη κατοίκηση, άρα μπορούμε να υποθέσουμε ότι οι Μινωίτες στη Ζώμινθο είχαν την τεχνολογία για να επιβιώσουν στις συνθήκες πολύ πιο αντίξοες από αυτές στα παράλια της Κρήτης.
Η ιδιαιτερότητα της Ζωμίνθου έχει να κάνει με το ότι πρόκειται για μινωική πόλη στα βουνά, γεγονός αναπάντεχο καθώς είναι ο μοναδικός μέχρι στιγμής ανασκαμμένος ορεινός μινωικός οικισμός και μάλιστα τόσο ακμαίος.
Αραγε γιατί να δημιουργηθεί μια μεγάλη πόλη πάνω στα Κρητικά βουνά;
Η Ζώμινθος βρίσκεται πάνω στο δρόμο προς το ιδιαίτερα σημαντικό ιερό σπήλαιο Ιδαίο Αντρο και απέχει ελάχιστα χιλιόμετρα από αυτό, άρα η πόλη αφενός εξυπηρετούσε σαν ταξιδιωτικός σταθμός αλλά και σαν θρησκευτικό κέντρο.
Η Ζώμινθος βρίσκεται σε θέση ικανή να ελέγχει τους κύριους δρόμους διακίνησης αγαθών από και προς την ευρύτερη περιοχή, άρα είχε το ρόλο ενός οικονομικού κέντρου στον πλούσιο Ψηλορείτη.
Στη Ζώμινθο γίνονταν η συλλογή των προϊόντων από τις πλαγιές του Ψηλορείτη (γεωργικά, κτηνοτροφικά προϊόντα και ξυλεία), που στη συνέχεια επεξεργάζονταν πριν καταλήξουν σε άλλα μινωικά κέντρα ή στα αμπάρια μινωικών πλοίων για εξαγωγή.
Ένα εύλογο ερώτημα που προκύπτει είναι κατά πόσο η Ζώμινθος, λειτουργούσε αυτόνομα ή κάτω από την κεντρική εξουσία ενός από τα μεγάλα ανάκτορα, όπως το ανάκτορο της Κνωσού (πολιτικό-οικονομικό έλεγχο). Στο ερώτημα αυτό δεν γνωρίζουμε την απάντηση ακόμα.
Η Ζώμινθος ανασκάπτεται τα τελευταία 5 χρόνια από τον αρχαιολόγο Γιάννη Σακελλαράκη, και σύμφωνα με τον ίδιο, η ανασκαφή προβλέπεται να διαρκέσει πολλά χρόνια ακόμα και να φέρει στο φως σπουδαία ευρήματα που θα εμπλουτίσουν σημαντικά τη γνώση μας για τον μινωικό κόσμο.
Η Ζώμινθος βρίσκεται στην οροσειρά της Ίδης, στο όρος Ψηλορείτη στο κέντρο της Κρήτης. Δεσπόζει στο ομώνυμο οροπέδιο της Ζωμίνθου σε υψόμετρο 1187μ., 7.5 χλμ. δυτικά από τα Ανώγεια στο δρόμο προς το οροπέδιο της Νίδας.
Στα μινωικά χρόνια από τη Ζώμινθο περνούσε ο ιερός δρόμος που ξεκινούσε από το ανάκτορο της Κνωσού και κατέληγε στο ιερό σπήλαιο Ιδαίο Αντρο.
Η Ζώμινθος είναι μία σπουδαία ανακάλυψη του κ. Γιάννη Σακελλαράκη, που οδηγήθηκε εκεί, ακολουθώντας το αλάθητο ένστικτο ενός έμπειρου αρχαιολόγου με πλούσιο ανασκαφικό έργο στο ιστορικό του, όταν άκουσε από έναν ντόπιο το τοπωνύμιο Ζώμινθος.
Το καλοκαίρι του 1982 ο καθηγητής Αρχαιολογίας Γιάννης Σακελλαράκης με τη σύντροφο του στις ανασκαφές και στη ζωή Έφη Σαπουνά Σακελλαράκη ξεκίνησαν μια συστηματική ανασκαφή στο Ιδαίο Αντρο, το ιερό σπήλαιο του Ψηλορείτη, λίγα χιλιόμετρα απόσταση από τη Ζώμινθο.
Εκεί για πρώτη φορά άκουσε το όνομα Ζώμινθος από ένα βοσκό που του εξηγούσε πού έβοσκε τα ζώα του. Η κατάληξη –ινθος δηλώνει ότι το όνομα Ζώμινθος είναι προελληνικό κάτι που δεν άφησε αδιάφορο τον ανήσυχο αρχαιολόγο, που κατάλαβε αμέσως ότι είχε κάνει μία σημαντική ανακάλυψη.
Το ίδιο καλοκαίρι (31 Αυγούστου 1982) επισκέφτηκε την περιοχή, όπου με το έμπειρο μάτι του μπόρεσε να διαγνώσει ότι όντως η Ζώμινθος είναι ένας χώρος που δεν αγγίχτηκε από τον άνθρωπο τα τελευταία 1500 χρόνια και κρύβει σπουδαίες πληροφορίες για το απώτερο μινωικό παρελθόν.
Οι πρώτες ανασκαφές στη Ζώμινθο αν και μικρής κλίμακας έγιναν από το 1983 μέχρι το 1990 από τον Γιάννη και την Εφη Σακελλαράκη.
Το 2004 η ανασκαφή ξεκίνησε ξανά και συνεχίζεται αδιάκοπα μέχρι σήμερα. Η ανασκαφή έχει ενταχθεί σε 5ετές πρόγραμμα επιστημονικής έρευνας υπό την αιγίδα της Αρχαιολογικής Εταιρίας και του Ινστιτούτου κλασικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Χαιδελβέργης, πάντα με την ενεργή βοήθεια του Δήμου Ανωγείων.
Επικεφαλής της ανασκαφής είναι ο Γιάννης Σακελλαράκης και συνεργάτες του ο καθηγητής προϊστορικής αρχαιολογίας του πανεπιστημίου Χαιδελβέργης Διαμαντής Παναγιωτόπουλος και η επίτιμη έφορος αρχαιοτήτων Έφη Σαπουνά Σακελλαράκη.
Ο επικεφαλής των ανασκαφών έχει μελετήσει ένα σχέδιο εκπόνησης εργασιών με τις πιο επιστημονικές και σύγχρονες μεθόδους, ώστε η ανασκαφή να γίνει σωστά ακόμα κι αν χρειαστούν πολλά χρόνια για να ολοκληρωθεί.
Στο επιτελείο της ανασκαφής στη Ζώμινθο εργάζονται επιστήμονες από διαφορετικές χώρες (Ελλάδα, Γερμανία, Ουγγαρία, Βρετανία) που εξειδικεύονται σε διάφορους τομείς. Αρχαιολόγοι, τοπογράφοι, παλαιογεωγράφοι, αρχαιοζωολόγοι και αρχαιοβοτανολόγοι συνεργάζονται με σκοπό να μελετηθεί η Ζώμινθος όχι μόνο αρχαιολογικά αλλά και σε ό,τι αφορά το περιβάλλον (φυτά και ζώα), όπως επίσης και τη γεωλογική εξέλιξη της περιοχής. Το αποτέλεσμα αυτής της έρευνας θα δώσει πλήρη εικόνα της μινωικής φύσης στη Ζώμινθο.
Στη Ζώμινθο υπάρχει ένα νεοανακτορικό (περίπου 1600 π.Χ.) κτιριακό συγκρότημα με έντονα στοιχεία ανακτορικής αρχιτεκτονικής και μέγεθος τεράστιο για την εποχή του.
Πρόκειται προφανώς για το διοικητικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής, που καταστράφηκε μαζί με τον γύρω οικισμό περίπου στα 1.400 π.Χ. από μεγάλο σεισμό και δεν ξανακατοικήθηκε από τότε.
Το κεντρικό κτίριο, με ανακτορικό προσανατολισμό Βορρά- Νότο, καλύπτει μία έκταση περίπου 1600 τμ. και δεσπόζει στη δυτική πλαγιά του λόφου ελέγχοντας ολόκληρο το οροπέδιο.
Διαθέτει επιβλητικές οδοντοτές προσόψεις χτισμένες από μεγάλα κομμάτια επεξεργασμένης ντόπιας πέτρας και οι τοίχοι του που σώζονται σε ύψος μέχρι και 3μ. ήταν επιχρισμένοι με πηλό για μόνωση και ήταν διακοσμημένοι με τοιχογραφίες.
Αυτό το κτίριο με τα πολλά δωμάτια είχε τουλάχιστον 2 με 3 ορόφους που με τον σεισμό (περίπου 1400π.Χ.) ισοπεδώθηκαν και σήμερα βλέπουμε μόνο το ισόγειο.
Στα βορειοδυτικό τμήμα του κεντρικού κτιρίου βρέθηκε εργαστήρι με κλίβανο και περισσότερα από 150 πήλινα αντικείμενα καθημερινής χρήσης.
Στην Ζώμινθο βρέθηκαν επίσης πολλά σημαντικά αντικείμενα χρηστικά και τελετουργικά από πολύτιμα και σπάνια υλικά, όπως η ορεία κρύσταλλος που οι Μινωίτες πίστευαν ότι είχε μαγικές ιδιότητες.
Η προσεγμένη ισχυρή κατασκευή των κτιρίων στη Ζώμινθο, όπως επίσης και τα σπουδαία ευρήματα από την ανασκαφή (ίχνη από τοιχογραφίες, λεπτεπίλεπτα ζωγραφισμένα αγγεία από πολύτιμα υλικά, κοσμήματα και πλήθος άλλων ευρημάτων) υποδηλώνουν μία μινωική πολιτεία, δηλαδή ένα βιοτεχνικό, θρησκευτικό και διοικητικό κέντρο με υψηλή αισθητική, χτισμένη σε στρατηγικό σημείο για τον έλεγχο της περιοχής, ιδιαίτερα οργανωμένη και απόλυτα προσαρμοσμένη στις αντίξοες συνθήκες των Κρητικών βουνών.
Να σημειωθεί ότι το μεγάλο υψόμετρο (1100 μέτρα περίπου) με τα χιόνια και το κρύο το χειμώνα δεν αποτέλεσε τροχοπέδη για την μόνιμη κατοίκηση, άρα μπορούμε να υποθέσουμε ότι οι Μινωίτες στη Ζώμινθο είχαν την τεχνολογία για να επιβιώσουν στις συνθήκες πολύ πιο αντίξοες από αυτές στα παράλια της Κρήτης.
Η ιδιαιτερότητα της Ζωμίνθου έχει να κάνει με το ότι πρόκειται για μινωική πόλη στα βουνά, γεγονός αναπάντεχο καθώς είναι ο μοναδικός μέχρι στιγμής ανασκαμμένος ορεινός μινωικός οικισμός και μάλιστα τόσο ακμαίος.
Αραγε γιατί να δημιουργηθεί μια μεγάλη πόλη πάνω στα Κρητικά βουνά;
Η Ζώμινθος βρίσκεται πάνω στο δρόμο προς το ιδιαίτερα σημαντικό ιερό σπήλαιο Ιδαίο Αντρο και απέχει ελάχιστα χιλιόμετρα από αυτό, άρα η πόλη αφενός εξυπηρετούσε σαν ταξιδιωτικός σταθμός αλλά και σαν θρησκευτικό κέντρο.
Η Ζώμινθος βρίσκεται σε θέση ικανή να ελέγχει τους κύριους δρόμους διακίνησης αγαθών από και προς την ευρύτερη περιοχή, άρα είχε το ρόλο ενός οικονομικού κέντρου στον πλούσιο Ψηλορείτη.
Στη Ζώμινθο γίνονταν η συλλογή των προϊόντων από τις πλαγιές του Ψηλορείτη (γεωργικά, κτηνοτροφικά προϊόντα και ξυλεία), που στη συνέχεια επεξεργάζονταν πριν καταλήξουν σε άλλα μινωικά κέντρα ή στα αμπάρια μινωικών πλοίων για εξαγωγή.
Ένα εύλογο ερώτημα που προκύπτει είναι κατά πόσο η Ζώμινθος, λειτουργούσε αυτόνομα ή κάτω από την κεντρική εξουσία ενός από τα μεγάλα ανάκτορα, όπως το ανάκτορο της Κνωσού (πολιτικό-οικονομικό έλεγχο). Στο ερώτημα αυτό δεν γνωρίζουμε την απάντηση ακόμα.
ΙΔΑΙΟΝ ΑΝΤΡΟΝ
Το σπήλαιο Ιδαίο Αντρο (που επίσης θα το βρείτε γραμμένο σαν Ιδαίον Αντρον) βρίσκεται στον Ψηλορείτη ή όρος Ιδη, το ψηλότερο βουνό στην Κρήτη. Το Ιδαίο Αντρο είναι ένα από τα σπουδαιότερα λατρευτικά σπήλαια στην Κρήτη και άκμασε στην αρχαιότητα (4.000 π.Χ. μέχρι 1ο μ.Χ. αιώνα), ενώ θεωρείται αντίστοιχης αξίας με τα μεγαλύτερα πανελλήνια ιερά.
Τη φήμη του το Ιδαίο Αντρο, αντλούσε από το μύθο που θέλει το Δία, πατέρα και θεό των θεών να έχει γεννηθεί και ανατραφεί εδώ.
Βέβαια τη γέννηση του Δία εκτός από το Ιδαίο Αντρο διεκδικεί και το Δικταίο Αντρο στην Ανατολική Κρήτη γιατί ο Ησίοδος στη Θεογονία του δεν διευκρινίζει με ακρίβεια την τοποθεσία της γέννησης του Δία στην Κρήτη.
Η σπηλιά Ιδαίο Αντρο βρίσκεται στην ανατολική πλαγιά του όρους Ίδη στο κέντρο της Κρήτης, σε υψόμετρο 1498 μέτρα. Το σπήλαιο βρίσκεται 20 χιλιόμετρα μετά το χωριό Ανώγεια και λίγα μέτρα ψηλότερα από το οροπέδιο Νίδα. Μπαίνοντας στο Ιδαίο Αντρο θα βρεθείτε στην κεντρική αίθουσα που έχει 40 μέτρα μήκος και 50 μέτρα πλάτος. Η αίθουσα αυτή έχει ανασκαφεί δύο φορές, μια το 1885 από τον Federico Halbherr και το 1982 από τον Γιάννη Σακελλαράκη.
Θα πρέπει να αναφέρουμε ότι το Ιδαίο Αντρο σαν σπήλαιο δεν έχει κάτι το εντυπωσιακό, αντίθετα με το Δικταίο Αντρο που το επισκέπτονται χιλιάδες τουρίστες κάθε χρόνο.
Ωστόσο δεν είναι καθόλου τυχαίο που επιλέχτηκε το Ιδαίο Αντρο για να γεννηθεί και να λατρευτεί ο σημαντικότερος θεός στην αρχαία Ελλάδα. Το Ιδαίο Αντρο βρίσκεται πάνω στο βουνό - σύμβολο της Κρήτης, τον Ψηλορείτη, που στη νότια πλευρά του βρίσκεται ένα άλλο σημαντικό λατρευτικό σπήλαιο, το σπήλαιο των Καμαρών. Μάλιστα μέχρι και τις μέρες μας στην ψηλότερη κορυφή του Ψηλορείτη, στα 2456 μέτρα, υπάρχει πετρόχτιστο εκκλησάκι που λειτουργείται μια δυο φορές το χρόνο αφιερωμένο στον Τίμιο Σταυρό.
Ο μύθος λέει ότι η Ίδη έχει το προνόμιο να βλέπει τον ήλιο πριν την ανατολή. Είναι γεγονός ότι τις μέρες που η ατμόσφαιρα είναι καθαρή, από την Ίδη μπορεί κάποιος να δει σχεδόν όλη την Κρήτη, τις Νότιες Κυκλάδες, μέχρι και τον Ταϋγετο στην Πελοπόννησο.
Τη φήμη του το Ιδαίο Αντρο, αντλούσε από το μύθο που θέλει το Δία, πατέρα και θεό των θεών να έχει γεννηθεί και ανατραφεί εδώ.
Βέβαια τη γέννηση του Δία εκτός από το Ιδαίο Αντρο διεκδικεί και το Δικταίο Αντρο στην Ανατολική Κρήτη γιατί ο Ησίοδος στη Θεογονία του δεν διευκρινίζει με ακρίβεια την τοποθεσία της γέννησης του Δία στην Κρήτη.
Η σπηλιά Ιδαίο Αντρο βρίσκεται στην ανατολική πλαγιά του όρους Ίδη στο κέντρο της Κρήτης, σε υψόμετρο 1498 μέτρα. Το σπήλαιο βρίσκεται 20 χιλιόμετρα μετά το χωριό Ανώγεια και λίγα μέτρα ψηλότερα από το οροπέδιο Νίδα. Μπαίνοντας στο Ιδαίο Αντρο θα βρεθείτε στην κεντρική αίθουσα που έχει 40 μέτρα μήκος και 50 μέτρα πλάτος. Η αίθουσα αυτή έχει ανασκαφεί δύο φορές, μια το 1885 από τον Federico Halbherr και το 1982 από τον Γιάννη Σακελλαράκη.
Θα πρέπει να αναφέρουμε ότι το Ιδαίο Αντρο σαν σπήλαιο δεν έχει κάτι το εντυπωσιακό, αντίθετα με το Δικταίο Αντρο που το επισκέπτονται χιλιάδες τουρίστες κάθε χρόνο.
Ωστόσο δεν είναι καθόλου τυχαίο που επιλέχτηκε το Ιδαίο Αντρο για να γεννηθεί και να λατρευτεί ο σημαντικότερος θεός στην αρχαία Ελλάδα. Το Ιδαίο Αντρο βρίσκεται πάνω στο βουνό - σύμβολο της Κρήτης, τον Ψηλορείτη, που στη νότια πλευρά του βρίσκεται ένα άλλο σημαντικό λατρευτικό σπήλαιο, το σπήλαιο των Καμαρών. Μάλιστα μέχρι και τις μέρες μας στην ψηλότερη κορυφή του Ψηλορείτη, στα 2456 μέτρα, υπάρχει πετρόχτιστο εκκλησάκι που λειτουργείται μια δυο φορές το χρόνο αφιερωμένο στον Τίμιο Σταυρό.
Ο μύθος λέει ότι η Ίδη έχει το προνόμιο να βλέπει τον ήλιο πριν την ανατολή. Είναι γεγονός ότι τις μέρες που η ατμόσφαιρα είναι καθαρή, από την Ίδη μπορεί κάποιος να δει σχεδόν όλη την Κρήτη, τις Νότιες Κυκλάδες, μέχρι και τον Ταϋγετο στην Πελοπόννησο.
Ο ΜΥΘΟΣ ΤΗΣ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ
Ο Δίας γεννήθηκε στην Κρήτη σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία. Δύο σπήλαια πάνω στα Κρητικά βουνά διεκδικούν την τιμή της γενέτειρας του μεγαλύτερου θεού στην αρχαία Ελλάδα, το Δικταίο Αντρο στην κεντρο-ανατολική Κρήτη και το Ιδαίο Αντρο στο ψηλότερο βουνό της Κρήτης, το όρος Ιδη ή Ψηλορείτης. Δεν υπάρχει καμιά πληροφορία που να μας διευκρινίζει που ακριβώς γεννήθηκε ο Δίας και το κάθε σπήλαιο έχει τους δικούς του υποστηρικτές.
Το σημαντικό ωστόσο είναι ότι η Κρήτη ήταν ο τόπος γέννησης του Δία, και μάλιστα με τρόπο που έχει πολλές ομοιότητες με τη γέννηση του Χριστού πολλούς αιώνες αργότερα σε ένα άλλο σπήλαιο στο σημερινό κράτος του Ισραήλ.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή:
Σύμφωνα με την Θεογονία του Ησίοδου, οι πρώτοι θεοί στην απαρχή του Κόσμου ήταν ο Ουρανός και η Γαία.
Ο Ουρανός για να μη χάσει την εξουσία του, φοβούμενος τη διαδοχή, έριχνε τα παιδιά του στα έγκατα της γης.
Η Γαία, που δεν ήταν οπαδός αυτής της συμπεριφοράς του συζύγου της, έκρυψε στη νυφική της κλίνη το γιο της Κρόνο και στη συνέχεια τον βοήθησε να πάρει τη θέση του πατέρα του.
Σύμφωνα με το μύθο, ακολουθώντας τη συμβουλή της Γαίας, ο Κρόνος πήρε ένα δρεπάνι και έκοψε τα γεννητικά όργανα του Ουρανού, τα έριξε στη θάλασσα και έτσι γεννήθηκε η πανέμορφη θεά του έρωτα η Αφροδίτη.
Την ίδια μοίρα με τον πατέρα του είχε όμως και ο Κρόνος που φοβούμενος την κατάρα – προφητεία του πατέρα του, κατάπινε τα παιδιά του ώστε να μην τον γκρεμίσουν από την θέση της εξουσίας του.
Ο Κρόνος με τη Ρέα είχαν γεννήσει άλλα πέντε παιδιά πριν τον Δία, που όλα είχαν καταλήξει στο στομάχι του πατέρα τους. Όταν η Ρέα έμεινε ξανά έγκυος στο Δία δεν ήθελε να έχει και αυτός την ίδια τύχη με τα προηγούμενα παιδιά τους γι’ αυτό ζήτησε τη βοήθεια των γονιών της (Ουρανού και Γαίας).
Ακολουθώντας τη συμβουλή τους, πήγε στην Κρήτη και κρύφτηκε σε ένα σπήλαιο στα κρητικά βουνα για να φέρει στον κόσμο το μωρό κρυφά από τον παιδοφάγο σύζυγο της τον Κρόνο. Τους πόνους της γένας η Ρέα προσπαθούσε να τους καταπνίξει και να μη φωνάξει βυθίζοντας τα δάκτυλα της στη γη. Από κάθε δάχτυλο που χώθηκε στη γή, δημιουργήθηκε ένας από τους δέκα Δάκτυλους, αγαθά πλάσματα που ζούσαν στα Κρητικά βουνά.
Σε όλη τη διάρκεια της γέννας, την είσοδο της σπηλιάς φρουρούσαν οι μυθικοί Κουρήτες, που σε πολλούς μύθους ταυτίζονται με τους Δάκτυλους.
Η Ρέα μόλις γέννησε το Δία, το υγιές αγοράκι που αργότερα θα γινόταν ο πατέρας των θεών του Ολύμπου, το έδωσε στους Κουρήτες να το προσέχουν. Αυτοί πατούσαν δυνατά τα πόδια τους χορεύοντας ή χτυπούσαν τα τύμπανα και τις μεταλλικές τους ασπίδες για να καλύψουν το κλάμα του μωρού.
Η Ρέα για να ξεγελάσει τον σύζυγό της Κρόνο, αντί για το νεογέννητο βρέφος του έδωσε μία πέτρα τυλιγμένη σε σπάργανα. Αυτός κατάπιε αμέσως το δήθεν βρέφος και επαναπαύτηκε για μια ακόμη φορά ότι ο θρόνος του δεν κινδύνευε από τα παιδιά του.
Στο μεταξύ ο μικρός Δίας μεγάλωνε στη σπηλιά που παρέμενε κρυμμένος πάνω στα βουνά της Κρήτης. Στην ανατροφή του Δία σημαντικό ρόλο έπαιξαν η κατσίκα Αμάλθεια και η νύμφη Μέλισσα.
Η Αμάλθεια, κατσίκα ή για άλλους νύμφη, έδινε το γάλα της στο θείο βρέφος και από το κέρατό της έβγαιναν κάθε λογής αγαθά.
Η νύμφη Μέλισσα τον ντάντευε και τον φρόντιζε μεγαλώνοντας σε ό,τι χρειάζεται ένα παιδί ενώ του έδινε θρεπτικό μέλι για να μεγαλώσει πιο γρήγορα.
Όταν κάποτε ο Δίας μεγάλωσε και έφτασε στην κατάλληλη ηλικία, έδιωξε τον Κρόνο και πήρε τη θεϊκή του εξουσία, είτε αναίμακτα είτε μετά από μια τρομερή μάχη, την Τιτανομαχία, όπως αναφέρεται σε άλλη εκδοχή του μύθου.
Σύμφωνα με την εκδοχή της Τιτανομαχίας, όταν ο Δίας πήγε να βρει τον πατέρα του Κρόνο για να διεκδικήσει την εξουσία, του έσκισε την κοιλιά από όπου αμέσως ξεπετάχτηκαν όσα από τα παιδιά του είχε καταπιεί στο παρελθόν: η Ήρα, ο Ποσειδώνας, η Έστία, η Δήμητρα και ο Πλούτωνας (Άδης). Με τη βοήθειά τους ο Δίας πολέμησε ενάντια στους Τιτάνες που είχαν την κυριαρχία του σύμπαντος με επικεφαλής τον Κρόνο.
Ο πόλεμος αυτός (Τιτανομαχία) ήταν πολύ σκληρός αλλά τελικά κατέληξε να επικρατήσουν ο Δίας και τα αδέρφια του, που μαζί με τα παιδιά του Δία έφτιαξαν το αρχαίο ελληνικό δωδεκάθεο, τους 12 θεούς του Ολύμπου
Το σημαντικό ωστόσο είναι ότι η Κρήτη ήταν ο τόπος γέννησης του Δία, και μάλιστα με τρόπο που έχει πολλές ομοιότητες με τη γέννηση του Χριστού πολλούς αιώνες αργότερα σε ένα άλλο σπήλαιο στο σημερινό κράτος του Ισραήλ.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή:
Σύμφωνα με την Θεογονία του Ησίοδου, οι πρώτοι θεοί στην απαρχή του Κόσμου ήταν ο Ουρανός και η Γαία.
Ο Ουρανός για να μη χάσει την εξουσία του, φοβούμενος τη διαδοχή, έριχνε τα παιδιά του στα έγκατα της γης.
Η Γαία, που δεν ήταν οπαδός αυτής της συμπεριφοράς του συζύγου της, έκρυψε στη νυφική της κλίνη το γιο της Κρόνο και στη συνέχεια τον βοήθησε να πάρει τη θέση του πατέρα του.
Σύμφωνα με το μύθο, ακολουθώντας τη συμβουλή της Γαίας, ο Κρόνος πήρε ένα δρεπάνι και έκοψε τα γεννητικά όργανα του Ουρανού, τα έριξε στη θάλασσα και έτσι γεννήθηκε η πανέμορφη θεά του έρωτα η Αφροδίτη.
Την ίδια μοίρα με τον πατέρα του είχε όμως και ο Κρόνος που φοβούμενος την κατάρα – προφητεία του πατέρα του, κατάπινε τα παιδιά του ώστε να μην τον γκρεμίσουν από την θέση της εξουσίας του.
Ο Κρόνος με τη Ρέα είχαν γεννήσει άλλα πέντε παιδιά πριν τον Δία, που όλα είχαν καταλήξει στο στομάχι του πατέρα τους. Όταν η Ρέα έμεινε ξανά έγκυος στο Δία δεν ήθελε να έχει και αυτός την ίδια τύχη με τα προηγούμενα παιδιά τους γι’ αυτό ζήτησε τη βοήθεια των γονιών της (Ουρανού και Γαίας).
Ακολουθώντας τη συμβουλή τους, πήγε στην Κρήτη και κρύφτηκε σε ένα σπήλαιο στα κρητικά βουνα για να φέρει στον κόσμο το μωρό κρυφά από τον παιδοφάγο σύζυγο της τον Κρόνο. Τους πόνους της γένας η Ρέα προσπαθούσε να τους καταπνίξει και να μη φωνάξει βυθίζοντας τα δάκτυλα της στη γη. Από κάθε δάχτυλο που χώθηκε στη γή, δημιουργήθηκε ένας από τους δέκα Δάκτυλους, αγαθά πλάσματα που ζούσαν στα Κρητικά βουνά.
Σε όλη τη διάρκεια της γέννας, την είσοδο της σπηλιάς φρουρούσαν οι μυθικοί Κουρήτες, που σε πολλούς μύθους ταυτίζονται με τους Δάκτυλους.
Η Ρέα μόλις γέννησε το Δία, το υγιές αγοράκι που αργότερα θα γινόταν ο πατέρας των θεών του Ολύμπου, το έδωσε στους Κουρήτες να το προσέχουν. Αυτοί πατούσαν δυνατά τα πόδια τους χορεύοντας ή χτυπούσαν τα τύμπανα και τις μεταλλικές τους ασπίδες για να καλύψουν το κλάμα του μωρού.
Η Ρέα για να ξεγελάσει τον σύζυγό της Κρόνο, αντί για το νεογέννητο βρέφος του έδωσε μία πέτρα τυλιγμένη σε σπάργανα. Αυτός κατάπιε αμέσως το δήθεν βρέφος και επαναπαύτηκε για μια ακόμη φορά ότι ο θρόνος του δεν κινδύνευε από τα παιδιά του.
Στο μεταξύ ο μικρός Δίας μεγάλωνε στη σπηλιά που παρέμενε κρυμμένος πάνω στα βουνά της Κρήτης. Στην ανατροφή του Δία σημαντικό ρόλο έπαιξαν η κατσίκα Αμάλθεια και η νύμφη Μέλισσα.
Η Αμάλθεια, κατσίκα ή για άλλους νύμφη, έδινε το γάλα της στο θείο βρέφος και από το κέρατό της έβγαιναν κάθε λογής αγαθά.
Η νύμφη Μέλισσα τον ντάντευε και τον φρόντιζε μεγαλώνοντας σε ό,τι χρειάζεται ένα παιδί ενώ του έδινε θρεπτικό μέλι για να μεγαλώσει πιο γρήγορα.
Όταν κάποτε ο Δίας μεγάλωσε και έφτασε στην κατάλληλη ηλικία, έδιωξε τον Κρόνο και πήρε τη θεϊκή του εξουσία, είτε αναίμακτα είτε μετά από μια τρομερή μάχη, την Τιτανομαχία, όπως αναφέρεται σε άλλη εκδοχή του μύθου.
Σύμφωνα με την εκδοχή της Τιτανομαχίας, όταν ο Δίας πήγε να βρει τον πατέρα του Κρόνο για να διεκδικήσει την εξουσία, του έσκισε την κοιλιά από όπου αμέσως ξεπετάχτηκαν όσα από τα παιδιά του είχε καταπιεί στο παρελθόν: η Ήρα, ο Ποσειδώνας, η Έστία, η Δήμητρα και ο Πλούτωνας (Άδης). Με τη βοήθειά τους ο Δίας πολέμησε ενάντια στους Τιτάνες που είχαν την κυριαρχία του σύμπαντος με επικεφαλής τον Κρόνο.
Ο πόλεμος αυτός (Τιτανομαχία) ήταν πολύ σκληρός αλλά τελικά κατέληξε να επικρατήσουν ο Δίας και τα αδέρφια του, που μαζί με τα παιδιά του Δία έφτιαξαν το αρχαίο ελληνικό δωδεκάθεο, τους 12 θεούς του Ολύμπου